Polynesië: Ratten en Vogels

Ooit waren de eilanden in de Stille Oceaan een paradijs voor vogels. Nu is het gekrijs en gezang van vogels op veel eilanden niet (of nauwelijks) meer te horen.

[Agakauitai, Gambier Islands]

"It’s kind of eerie," zegt zoo-archeoloog Jillian Swift, "where there’s just not a single bird in the sky." Swift doet onderzoek op de Gambier Eilanden, die behoren tot Frans-Polynesië. Die stilte is niet van de laatste tijd, maar dateert al van vele eeuwen geleden. Op het moment dat mensen met ratten als verstekelingen arriveerden ging het mis.

Swift onderzocht de botten van ratten en probeerde vast te stellen wanneer ze een bepaald eiland voor het eerst koloniseerden en hoe de samenstelling van hun botten over tijd veranderde[1]. Ze keek specifiek naar de ratio van isotopen van elementen als koolstof en stikstof[2]. Die ratio verandert bijvoorbeeld als het dier een ander dieet gaat volgen.

Ze richtte haar aandacht op de Polynesische rat (Rattus exulans). Die leeft dicht bij mensen en liet zich gewillig vervoeren in de kano's van de Polynesiers, die zo de Oceaan overstaken. Swift vond botten die meer dan 1000 jaar oud waren.

Haar analyses toonden aan dat er een consistent patroon bestond na de kolonisatie van een eiland, zelfs als die honderden jaren van elkaar verschilden. Er was overal en altijd een vermindering in de ratio van stiksof-15 tot stikstof-14 waar te nemen en dat had te maken met de verandering in landschap en voedselaanbod na de aankomst van de eerste mens en de eerste rat.

Hoewel die resultaten niet exact aangeven hoe de mens en de rat het eiland veranderden, bestaan er een aantal mogelijkheden, zoals het laten grazen van dieren of gebruik van kunstmest. Maar Jillian Swift gelooft dat de afwezigheid van vogels een factor moet zijn.

Als ratten zich ongebreideld vermenigvuldigen, vangen ze immers steeds meer vogels. Die vogelpopulatie neemt steeds verder af, waardoor er steeds minder vogelpoep (guano) op de bodem van een eiland terecht komt. Ook als mensen een dieet rijk aan vis eten verandert door hun ontlasting uiteindelijk ook de samenstelling van de bodem.

Hoe krijgen we de vogels weer terug op die zo stille eilanden in de Stille Zuidzee, zo kun je je afvragen. Het antwoord is om de rat uit te roeien. Daar is al een proef mee gedaan en het resultaat was spectaculair. De vogels kwamen terug en die eten muskieten. Tot die uitsterven.

[1] Swift et al: Stable isotope analysis of Pacific rat (Rattus exulans) from archaeological sites in Mangareva (French Polynesia): The use of commensal species for understanding human activity and ecosystem change in Environmental Archaeology - 2017
[2] Swift et al: Restructuring of nutrient flows in island ecosystems following human colonization evidenced by isotopic analysis of commensal rats in PNAS - 2018

[Agakauitai, Gambier Islands]