Kikkerbillenbijter

Bij het lezen van de titel van deze column hoorde ik je innerlijke stem zich verbaasd afvragen wat voor soort mug een kikkerbillenbijter (Culex territans) in hemelsnaam zou kunnen zijn. Welnu, de kikkerbillenbijter is het onbekende broertje van de algemeen in ons land (en 's nachts in je slaapkamer) voorkomende gewone steekmug (Culex pipiens).

Zoals bekend zijn het alleen de vrouwelijke muskieten die bijten, want zij hebben de energie en bouwstoffen in het bloed nodig voor de ontwikkeling van de eitjes. Mannetjes halen hun energie uit nectar van bloemen. De kikkerbillenbijter heeft zich gespecialiseerd op kikkers, al zullen ze andere amfibieën niet links laten liggen als deze zich als maaltijd aandienen. Biologen houden nog een voorzichtige slag om de arm en melden dat deze soort muskiet zich slechts in zeer zeldzame gevallen laaft aan warmbloedige dieren.

De kikkerbillenbijter leeft uiteraard in dezelfde soort habitat als zijn leverancier van bloed. Om zijn larven succesvol te laten opgroeien tot volwassen muskieten heeft hij een voorkeur voor helder water in moerassen, poeltjes of sloten met voldoende gras of riet. Hij komt op het hele noordelijk halfrond voor in gematigde zones.

In de late herfst voeden bevruchte volwassen vrouwtjes zich met koolhydraten uit bloed en overwinteren ze in ondergrondse holtes, waar ze de winter in een soort diepe winterslaap doorbrengen. De muggen komen in het zeer vroege voorjaar weer tevoorschijn, zoeken een eerste bloedmaaltijd en leggen de eerste serie eitjes van het seizoen.

Slechts in enkele gevallen zal het vrouwtje haar eitjes rechtstreeks in het water deponeren. Deze muskietensoort deponeert haar eitjes op de oever en hoopt gemakzuchtig op voldoende regenval om die eitjes in het water te laten stromen.

De kikkerbillenbijter is slecht bestudeerd door de wetenschap en dat bleek niet zo'n goede zaak. Een recent onderzoek uit 2022 toonde aan dat er een behoorlijk aantal, veelal nog onbekende virussen in exemplaren van deze soort werd aangetroffen[1]. Verder lijkt hij een rol te spelen bij de overdacht van een bloedparasiet, Hepatozoon catesbianae[2]. Die komt vooral voor bij amfibieën en reptielen, maar staat veterinaire kringen beter bekend vanwege het veroorzaken van een door teken overgedragen ziekte genaamd hepatozoonose bij sommige zoogdieren. En ja, mensen zijn ook zoogdieren.

[1] Tangudu et al: Isolation of a novel rhabdovirus and detection of multiple novel viral sequences in Culex species mosquitoes in the United States in Archives of Virology – 2022
[2] Desser et al: The life history, ultrastructure, and experimental transmission of Hepatozoon catesbianae n. comb., an apicomplexan parasite of the bullfrog, Rana catesbeiana and the mosquito, Culex territans in Algonquin Park, Ontario in Journal of Parsitology - 1995