Waarom kun je zoveel ziektes krijgen van een muskiet?

Het Zika Virus is slechts de laatste van een lange reeks ziekmakende virussen die de laatste tijd de nieuwsberichten halen. Het Zika Virus voegt zich bij een lange lijst van andere, door muskieten overgedragen infecties, waaronder malaria, gele koorts, dengue, chikungunya. Van sommigen van deze virussen wordt een mens maar een beetje onwel, maar anderen hebben soms een fatale afloop. Voor veel virussen is nog geen vaccinatie beschikbaar en bovendien muteren sommige virussen zo razendsnel dat een werkbaar vaccin slechts een toekomstdroom is.

Hoe kan een insect dat maar zo klein is verantwoordelijk zijn voor zoveel potentiële infecties? Welnu, het is het resultaat van zijn bloeddorstigheid.
Vrouwtjesmuskieten drinken bloed om hun eieren mee te voeden. Door het drinken van bloed nemen ze bij een geïnfecteerd slachtoffer dus ook virussen, bacteriën en parasieten mee. De muskiet raakt daarmee zelf ook geïnfecteerd. Bij het volgende doelwit wordt een heel klein beetje vloeistof ingebracht om het bloed niet te snel te laten stollen en om een piepkleine verdoving te geven. Die vloeistof is ook geïnfecteerd met diezelfde ziekteverwekker.

Niet alle muskieten zijn goed in staat om ziekten over te brengen op de mens. Het zijn juist die muskieten die zich hebben aangepast om dicht bij de mens te leven en ze hebben zich gespecialiseerd in de mens als prooi. Sommigen zijn daar zo goed in geworden dat we het vaak niet eens merken dat we gestoken worden. Pas later komt de jeuk en nog later komen de ziekteverschijnselen.

De reislust van de mens is de voornaamste oorzaak van de verspreiding van muskieten en daarmee ook de virussen, al noemt men tegenwoordig ook in toenemende mate de opwarming van de aarde als oorzaak. Veel virussen, waaronder dengue en Zika Virus, zijn oeroud gebleken en zijn samen met de muskieten geëvolueerd. Omdat zowel de muskieten als de mensen in het oorsprongsgebied zich nauwelijks verplaatsten, bleef de status quo gehandhaafd. Kolonisatie, kappen van oerwouden, urbanisatie en allerhande andere oorzaken zorgden ervoor dat de muskiet zijn werkgebied voortdurend kon uitbreiden. De gele koortsmug (Aedes aegypti) was ooit inheems in delen van Afrika, maar heeft intussen een wereldwijde verspreiding.

Een virus als chikungunya ontstond in Oost-Afrika, maar verspreidde zich razendsnel naar het Caraïbisch gebied en reisde van daaruit in noordelijke en zuidelijke richting. Omdat plaatselijke muskietensoorten zich voedden met besmet bloed zijn deze nu ook al vector voor dat virus. Wereldwijd waren er in het jaar 2014 meer dan een miljoen gevallen van chikungunya. Het Zika Virus reisde de andere kant op en bereikte via Zuidoost-Azië en Polynesië uiteindelijk Zuid-Amerika.

Reken maar dat er zich in donker Afrika nog veel meer onbekende virussen, bacteriën en parasieten verstoppen.